20.07.2020 / Choinki świąteczne

Choinka na święta – poznaj jej historię i ewolucję tego zwyczaju świątecznego

Nie sposób wyobrazić sobie święta Bożego Narodzenia pozbawione przepięknie udekorowanej choinki. Zwyczaj zawieszania na drzewku iglastym rozmaitych ozdób jest z nami od bardzo dawna. Oczywiście w minionych dekadach, nasi przodkowie nie mieli dostępu do takich dodatków, jakie obecnie możemy zawiesić na gałązkach drzewka. Musieli wykazać się zaangażowaniem i kreatywnością, by móc ozdobić choinkę. Wówczas także w niewielu domach można było natknąć się na choinki sztuczne. Przeważały za to cięte drzewka bożonarodzeniowe przywożone prosto z lasów. Każdy z nas wie, że choinka sztuczna nie pachnie, więc nie pozwala już od progu poczuć bożonarodzeniowej atmosfery. Wiele osób zastanawia się, co symbolizuje choinka na święta, że stała się obowiązkowym elementem wyposażenia każdego domu, w którym obchodzone jest Boże Narodzenie. Skąd wziął się zwyczaj dekorowania drzewka iglastego? Jak wyglądały choinki w mieszkaniach naszych przodków? Przedstawiamy historię tej wspaniałej tradycji świątecznej.

Zalążek tradycji

Niektóre źródła dowodzą, że pierwsze zielone dekoracje „świąteczne” pochodzą jeszcze z czasów starożytnich, kiedy to czczono różne bóstwa. Rośliny, głównie palmy daktylowe, symbolizowały triumf życia nas śmiercią. Egipcjanie, Rzymianie oraz Celtowie, którzy byli poganinami, w czasie przesilenia zimowego, dekorowali swoje domy zielonymi liśćmi palm daktylowych, bluszczu, lauru lub gałązkami ostrokrzewu. Miały one symbolizować koniec zimy i początek zielenienia się sadów i pól uprawnych. Wierzono wówczas, że zielone dekoracje będą symbolizowały wieczne życie i urodzajne plony.

Legenda o św. Bonifacym i jego związku z choinką

Z choinką związana jest legenda o św. Bonifacym. Ów misjonarz postanowił spróbować swoich sił, by nawrócić Germanów, zamieszkujących tereny dzisiejszych środkowo-wschodnich Niemiec. Jego celem było stworzenie organizacji kościelnej na schrystianizowanych obszarach należących do Niemiec. Po otrzymaniu tytułu arcybiskupa Germanii założył 4 biskupstwa, zlokalizowane w Bawarii. Legenda głosi, że pewnego razu, św. Bonifacy postanowił ściąć dąb Donara, który Germanie uważali za święte drzewo. Potężne drzewo, upadając zniszczyło wszelką rosnącą w jego pobliżu roślinność. Destrukcji nie uległa jedynie niewielkich rozmiarów jodła, która zdaniem św. Bonifacego, powinna przypominać Chrystusa, gdyż jest zawsze zielona tak jak Bóg, który daje wieczne życie.

Pierwsze wzmianki o choince

Święta Bożego Narodzenia były obchodzone od IV wieku na obszarach należących do Bliskiego Wschodu. Już wtedy dekorowano domy ozdobami roślinnymi, które najczęściej miały postać wieńców. Jak jednak dowodzą różne źródła historyczne, takie dodatki mają niewiele wspólnego z obecną choinką.

Kiedy pojawiła się choinka na święta?

Zdaniem ks. Naumowicza historia choinki nie ma tak wiele wspólnego z etnografią, co z teologią. W czasach średniowiecza, w przeddzień świąt Bożego Narodzenia wystawiano misteria mające na celu przybliżenie historii pierwszych ludzi przebywających w raju, czyli Adama i Ewy. Z tymi postaciami ściśle związane jest drzewo, z którego owoc zerwał Adam, kuszony przez Szatana w postaci węża. Dlatego też w dekoracji scenicznej nie mogło zabraknąć drzewa, z którego został zerwany owoc, będący powodem grzechu Adama i Ewy. Niewiele osób wie, że Biblia nie precyzuje, jakiego gatunku było dane drzewo. Zostawało ono utożsamiane z drzewami rosnącymi w danym regionie. Dlatego też w Alzacji położonej w Niemczech, wszelkie przekazy głoszą iż drzewo, z którego Adam zerwał owoc, to jabłoń, gdyż jabłko stało się symbolem „zakazanego owocu”.

Dlaczego pierwsze wzmianki o choince bożonarodzeniowej pochodzą z Niemiec?

Otóż, 24 grudnia, kiedy to obchodzone były owe misteria, niezwykle trudno było znaleźć kwitnącą jabłoń. Z tego względu zastępowano ją innym drzewem, które o tej porze roku było zielone. Dlatego też do przedstawienia wybierano drzewa iglaste, których igły zachowują swój naturalny zielony kolor przez cały rok. Najczęściej wybierano takie choinki, jak świerki bądź jodły, na których zawieszano czerwone jabłka. Następnie, w dzień Bożego Narodzenia, drzewka te przenoszono do kościołów. W późniejszym czasie coraz częściej zaczęły gościć w domach okolicznych mieszkańców, stanowiąc ozdobę świąteczną.

Jak więc widać zwyczaj dekorowania drzewka iglastego pochodzi z piętnastowiecznej Alzacji, zlokalizowanej na granicy Francji i Niemiec. Warto wiedzieć, że najstarsze zapiski pochodzą z roku 1492, kiedy to udekorowano choinkami wnętrze katedry w Strasburgu oraz 9 innych kościołów zlokalizowanych w niedalekiej okolicy.

Choinka na święta tradycją w każdym domu

Dopiero w XVI wieku zwyczaj związany z ubieraniem choinki zyskał popularność w Nardenii, należącej do Niemiec. Następnie zaczął się rozpowszechniać także w innych zakątkach Europy. Choinki umieszczano wówczas już nie tylko w kościołach. Można było je zaobserwować także w bractwach, stowarzyszeniach miejskich, szpitalach oraz w ratuszach.

Gdzie najpierw pojawiła się choinka na święta?

Tradycja związana z dekorowaniem choinki bardzo szybko rozpowszechniła się w północnych miastach portowych Europy znajdujących się nad Morzem Bałtyckim. Od 1510 roku choinka na święta stopniowo pojawiała się w kolejnych miejscowościach nadmorskich. Począwszy od Rygi, poprzez Tallin, Bremo aż po Gdańsk, gdzie zwyczaj ten dotarł końcem XVII wieku. Warto wiedzieć, że mimo iż tradycja dekorowania choinki dodarła do północnych rejonów Polski, w tamtym czasie nie rozpowszechniła się na inne obszary naszego kraju.

Jak tradycja ubierania choinki dotarła do Rosji, południowej Europy i Ameryki?

Kolejnymi krajami, w których pojawił się zwyczaj strojenia choinki na święta Bożego Narodzenia, była Rosja. Jej władca uwielbiał niemiecką kulturę i dlatego też postanowił zapożyczyć ten interesujący zwyczaj. Następnie tradycja dekorowania choinki dotarła także do Francji, gdzie została umieszczona w Wersalu na życzenie żony panującego wówczas króla Ludwika XV. Do Ameryki, tradycja przystrajania drzewka iglastego przywędrowała w XVII w. za sprawą niemieckich żołnierzy walczących w wojnie o niepodległość USA. Jednakże zwyczaj ten zyskał szersze grono zwolenników dopiero w XVIII wieku. W podobnym czasie choinka na święta dotarła także do wielu miejsc w Europie, m.in. Wrocławia, Cieszyna, Wiednia, Pragi czy Paryża.

Już początkiem XIX wieku zwyczaj dekorowania choinki na stałe zakorzenił się w tradycji świąt Bożego Narodzenia w Polsce. We wcześniejszych stuleciach w okresie świątecznym, w kątach wielu domów na terenie naszego kraju ustawiano snopki zboża, natomiast na stole i pod nim umieszczano siano upamiętniające przyjście na świat Jezusa w stajence. Niezbędną dekoracją świąteczną w każdym domu była także szopka.

Choinka na święta kiedyś i dziś

Co zawieszano na choince w ubiegłym wieku?

Dawniej choinkę w Polsce dekorowały głównie dziewczynki. Zajmowały się tym w wigilijny wieczór. Najpopularniejszymi ozdobami umieszczanymi na gałązkach drzewka były pierniczki, czekoladki, jabłka, suszone owoce, orzechy oraz łańcuchy wykonane ze słomy czy papieru. Aby dekoracje te wyglądały ciekawiej, orzechy i szyszki malowało się złotą farbką, natomiast z wydmuszek jaj, tworzono aniołki i ptaszki. Dodatkowo bardzo często, aby rozświetlić nieco choinkę, do jej gałązek przywiązywano świeczki, które zastępowały teraźniejsze światełka LED. Ozdoby umieszczane na drzewku nie były wybierane w sposób przypadkowy. Wszystkie coś symbolizowały. Jabłka miały nawiązywać do owocu pochodzącego z rajskiego ogrodu. Dzwoneczki zawieszane na gałązkach oznaczały dobre nowiny, a figurki czy wydmuszki jaj przedstawiające aniołki symbolizowały bożą opiekę. Piękne łańcuchy miały zarówno negatywne, jak i pozytywne znaczenie. Przypominały bowiem o zniewoleniu ludzi grzechem. Jednakże były także symbolem umacniania więzi rodzinnych. Na wierzchołku choinki, zwykle umieszczano gwiazdę betlejemską, której zadaniem było wskazanie drogi zagubionym wędrowcom, szukającym drogi powrotnej do domu.

Ozdoby choinkowe umieszczane na drzewku obecnie

Obecnie nie sposób wyobrazić sobie wykonywanie ozdób własnoręcznie. Zwykle przed świętami, w każdym domu panuje zgiełk, związany z przygotowywaniem potraw i porządkami. Pochłonięci obowiązkami przedświątecznymi nie mamy czasu na pieczenie pierniczków i zawieszanie ich na gałązkach. Większość ozdób, takich jak aniołki, kokardki czy łańcuchy, można zakupić na kiermaszach bożonarodzeniowych czy też w różnego rodzaju sklepach. Pęd życia, który nas pochłania, często uniemożliwia nam okazywanie radości związanej z nadchodzącymi świętami, sprawiając, że magiczne dni zostają oplecione aurą pośpiechu i brakiem bliskości. Jeśli jednak chcemy poczuć magię Bożego Narodzenia wystarczy, że będziemy przygotowywać posiłki pomagając innym domownikom, by później móc razem z członkami rodziny cieszyć się wspólnym dekorowaniem choinki.

Mogą Cię zainteresować

Deski podłogowe do Twojego mieszkania. Podpowiadamy, jakie wybrać!

Drewniana podłoga to klasyka sama w sobie, która nigdy nie wychodzi z mody. Z jednej strony ociepla wnętrze, z drugiej dodaje mu elegancji i szlachetności. Wybierając podłogę z prawdziwego drewna...

Czytaj dalej

5 sposobów na kreatywną aranżację ściany w pokoju dziecka

Pokój malucha jest jego królestwem, w którym każdego dnia oddaje się ekscytującym przygodom. Raz wciela się w postać z ulubionej bajki, by za chwilę całkowicie zatracić...

Czytaj dalej

Zalety korzystania z odkurzaczy bezprzewodowych

Obecnie nie sposób wyobrazić sobie utrzymania porządku w domu bez wsparcia nowoczesnego odkurzacza. Dobrej jakości sprzęt stanowi bowiem nieodzowną pomoc w utrzymaniu odpowiedniego poziomu...

Czytaj dalej

Drewniane meble łazienkowe – tak czy nie?

Meble wykonane z dobrej jakości drewna pięknie się prezentują w każdym pomieszczeniu. Dlatego nic dziwnego, że pojawiają się nie tylko w salonach czy pokojach, ale także i w łazienkach. Jest...

Czytaj dalej

Jak odświeżyć wnętrze, malując drzwi? Krótki poradnik majsterkowicza

Wnętrze domu czy mieszkania to przestrzeń, odzwierciedlająca nasz gust i styl życia. Jednym z rzadko dostrzeganych elementów, które jednak mogą znacząco wpłynąć na atmosferę w pomieszczeniu,...

Czytaj dalej

Pościel z wypełnieniem syntetycznym vs naturalnym - zalety i wady

Jeżeli chodzi o pościel mającą wypełnienie, możemy wyróżnić dwa główne jej rodzaje: pościel z wypełnieniem naturalnym oraz pościel z wypełnieniem syntetycznym. Jakie są dokładnie różnice...

Czytaj dalej

Połączenie tradycji z nowoczesnością - dowiedz się więcej o meblach tapicerowanych

Meble tapicerowane nie wychodzą z mody od wielu lat. I nic w tym dziwnego, ponieważ świetnie się prezentują i są wygodne. Tapicerowane fotele i sofy to doskonałe rozwiązanie do każdego...

Czytaj dalej

Małe sofy rozkładane – przegląd najciekawszych modeli

Osoby mieszkające w bloku z pewnością wiedzą, jak ciężko funkcjonalnie zagospodarować niewielką dostępną przestrzeń. Pomieszczenia są bowiem najczęściej bardzo małe i nieustawne. W takiej sytuacji...

Czytaj dalej

Obornik granulowany - klucz do zdrowszych roślin i gleby

Czy szukasz naturalnych sposobów na poprawę zdrowia swoich roślin i gleby? Poznaj tajemnice obornika granulowanego, niezwykle efektywnego nawozu, który zrewolucjonizuje sposób, w jaki dbasz o swój...

Czytaj dalej

Okna PVC – jakie są ich zalety?

Okna PCV to obecnie najpopularniejsze rozwiązanie w dziedzinie stolarki budowlanej. Posiadają wiele zalet, są energooszczędne, dostępne w szerokiej gamie kolorystycznej i mają korzystaną cenę. Dlaczego...

Czytaj dalej

Gdzie kupić kotwy do betonu?

Połączenia różnych konstrukcji betonowych wymaga od nas zastosowania nie tylko solidnych, ale przede wszystkim sprawdzonych połączeń. W związku z tym musimy dokładnie zdawać sobie sprawę z tego,...

Czytaj dalej

Drewno kontra metal: Porównanie materiałów używanych w produkcji ławek ogrodowych

Kiedy myślisz o urządzeniu swojego ogrodu, wybór odpowiedniego materiału na meble, w tym ławki ogrodowe, staje się jedną z najważniejszych decyzji. Chodzi nie tylko o estetykę, ale także...

Czytaj dalej

Tkanina Water Repellent – co to znaczy i dlaczego warto ją wybrać?

Aby zestaw wypoczynkowy zachował swój cudowny wygląd na lata, należy pamiętać przede wszystkim o wybraniu odpowiedniego materiału obiciowego. To właśnie on ma największe znaczenie. Kupując...

Czytaj dalej