20.07.2020 / Choinki świąteczne

Choinka na święta – poznaj jej historię i ewolucję tego zwyczaju świątecznego

Nie sposób wyobrazić sobie święta Bożego Narodzenia pozbawione przepięknie udekorowanej choinki. Zwyczaj zawieszania na drzewku iglastym rozmaitych ozdób jest z nami od bardzo dawna. Oczywiście w minionych dekadach, nasi przodkowie nie mieli dostępu do takich dodatków, jakie obecnie możemy zawiesić na gałązkach drzewka. Musieli wykazać się zaangażowaniem i kreatywnością, by móc ozdobić choinkę. Wówczas także w niewielu domach można było natknąć się na choinki sztuczne. Przeważały za to cięte drzewka bożonarodzeniowe przywożone prosto z lasów. Każdy z nas wie, że choinka sztuczna nie pachnie, więc nie pozwala już od progu poczuć bożonarodzeniowej atmosfery. Wiele osób zastanawia się, co symbolizuje choinka na święta, że stała się obowiązkowym elementem wyposażenia każdego domu, w którym obchodzone jest Boże Narodzenie. Skąd wziął się zwyczaj dekorowania drzewka iglastego? Jak wyglądały choinki w mieszkaniach naszych przodków? Przedstawiamy historię tej wspaniałej tradycji świątecznej.

Zalążek tradycji

Niektóre źródła dowodzą, że pierwsze zielone dekoracje „świąteczne” pochodzą jeszcze z czasów starożytnich, kiedy to czczono różne bóstwa. Rośliny, głównie palmy daktylowe, symbolizowały triumf życia nas śmiercią. Egipcjanie, Rzymianie oraz Celtowie, którzy byli poganinami, w czasie przesilenia zimowego, dekorowali swoje domy zielonymi liśćmi palm daktylowych, bluszczu, lauru lub gałązkami ostrokrzewu. Miały one symbolizować koniec zimy i początek zielenienia się sadów i pól uprawnych. Wierzono wówczas, że zielone dekoracje będą symbolizowały wieczne życie i urodzajne plony.

Legenda o św. Bonifacym i jego związku z choinką

Z choinką związana jest legenda o św. Bonifacym. Ów misjonarz postanowił spróbować swoich sił, by nawrócić Germanów, zamieszkujących tereny dzisiejszych środkowo-wschodnich Niemiec. Jego celem było stworzenie organizacji kościelnej na schrystianizowanych obszarach należących do Niemiec. Po otrzymaniu tytułu arcybiskupa Germanii założył 4 biskupstwa, zlokalizowane w Bawarii. Legenda głosi, że pewnego razu, św. Bonifacy postanowił ściąć dąb Donara, który Germanie uważali za święte drzewo. Potężne drzewo, upadając zniszczyło wszelką rosnącą w jego pobliżu roślinność. Destrukcji nie uległa jedynie niewielkich rozmiarów jodła, która zdaniem św. Bonifacego, powinna przypominać Chrystusa, gdyż jest zawsze zielona tak jak Bóg, który daje wieczne życie.

Pierwsze wzmianki o choince

Święta Bożego Narodzenia były obchodzone od IV wieku na obszarach należących do Bliskiego Wschodu. Już wtedy dekorowano domy ozdobami roślinnymi, które najczęściej miały postać wieńców. Jak jednak dowodzą różne źródła historyczne, takie dodatki mają niewiele wspólnego z obecną choinką.

Kiedy pojawiła się choinka na święta?

Zdaniem ks. Naumowicza historia choinki nie ma tak wiele wspólnego z etnografią, co z teologią. W czasach średniowiecza, w przeddzień świąt Bożego Narodzenia wystawiano misteria mające na celu przybliżenie historii pierwszych ludzi przebywających w raju, czyli Adama i Ewy. Z tymi postaciami ściśle związane jest drzewo, z którego owoc zerwał Adam, kuszony przez Szatana w postaci węża. Dlatego też w dekoracji scenicznej nie mogło zabraknąć drzewa, z którego został zerwany owoc, będący powodem grzechu Adama i Ewy. Niewiele osób wie, że Biblia nie precyzuje, jakiego gatunku było dane drzewo. Zostawało ono utożsamiane z drzewami rosnącymi w danym regionie. Dlatego też w Alzacji położonej w Niemczech, wszelkie przekazy głoszą iż drzewo, z którego Adam zerwał owoc, to jabłoń, gdyż jabłko stało się symbolem „zakazanego owocu”.

Dlaczego pierwsze wzmianki o choince bożonarodzeniowej pochodzą z Niemiec?

Otóż, 24 grudnia, kiedy to obchodzone były owe misteria, niezwykle trudno było znaleźć kwitnącą jabłoń. Z tego względu zastępowano ją innym drzewem, które o tej porze roku było zielone. Dlatego też do przedstawienia wybierano drzewa iglaste, których igły zachowują swój naturalny zielony kolor przez cały rok. Najczęściej wybierano takie choinki, jak świerki bądź jodły, na których zawieszano czerwone jabłka. Następnie, w dzień Bożego Narodzenia, drzewka te przenoszono do kościołów. W późniejszym czasie coraz częściej zaczęły gościć w domach okolicznych mieszkańców, stanowiąc ozdobę świąteczną.

Jak więc widać zwyczaj dekorowania drzewka iglastego pochodzi z piętnastowiecznej Alzacji, zlokalizowanej na granicy Francji i Niemiec. Warto wiedzieć, że najstarsze zapiski pochodzą z roku 1492, kiedy to udekorowano choinkami wnętrze katedry w Strasburgu oraz 9 innych kościołów zlokalizowanych w niedalekiej okolicy.

Choinka na święta tradycją w każdym domu

Dopiero w XVI wieku zwyczaj związany z ubieraniem choinki zyskał popularność w Nardenii, należącej do Niemiec. Następnie zaczął się rozpowszechniać także w innych zakątkach Europy. Choinki umieszczano wówczas już nie tylko w kościołach. Można było je zaobserwować także w bractwach, stowarzyszeniach miejskich, szpitalach oraz w ratuszach.

Gdzie najpierw pojawiła się choinka na święta?

Tradycja związana z dekorowaniem choinki bardzo szybko rozpowszechniła się w północnych miastach portowych Europy znajdujących się nad Morzem Bałtyckim. Od 1510 roku choinka na święta stopniowo pojawiała się w kolejnych miejscowościach nadmorskich. Począwszy od Rygi, poprzez Tallin, Bremo aż po Gdańsk, gdzie zwyczaj ten dotarł końcem XVII wieku. Warto wiedzieć, że mimo iż tradycja dekorowania choinki dodarła do północnych rejonów Polski, w tamtym czasie nie rozpowszechniła się na inne obszary naszego kraju.

Jak tradycja ubierania choinki dotarła do Rosji, południowej Europy i Ameryki?

Kolejnymi krajami, w których pojawił się zwyczaj strojenia choinki na święta Bożego Narodzenia, była Rosja. Jej władca uwielbiał niemiecką kulturę i dlatego też postanowił zapożyczyć ten interesujący zwyczaj. Następnie tradycja dekorowania choinki dotarła także do Francji, gdzie została umieszczona w Wersalu na życzenie żony panującego wówczas króla Ludwika XV. Do Ameryki, tradycja przystrajania drzewka iglastego przywędrowała w XVII w. za sprawą niemieckich żołnierzy walczących w wojnie o niepodległość USA. Jednakże zwyczaj ten zyskał szersze grono zwolenników dopiero w XVIII wieku. W podobnym czasie choinka na święta dotarła także do wielu miejsc w Europie, m.in. Wrocławia, Cieszyna, Wiednia, Pragi czy Paryża.

Już początkiem XIX wieku zwyczaj dekorowania choinki na stałe zakorzenił się w tradycji świąt Bożego Narodzenia w Polsce. We wcześniejszych stuleciach w okresie świątecznym, w kątach wielu domów na terenie naszego kraju ustawiano snopki zboża, natomiast na stole i pod nim umieszczano siano upamiętniające przyjście na świat Jezusa w stajence. Niezbędną dekoracją świąteczną w każdym domu była także szopka.

Choinka na święta kiedyś i dziś

Co zawieszano na choince w ubiegłym wieku?

Dawniej choinkę w Polsce dekorowały głównie dziewczynki. Zajmowały się tym w wigilijny wieczór. Najpopularniejszymi ozdobami umieszczanymi na gałązkach drzewka były pierniczki, czekoladki, jabłka, suszone owoce, orzechy oraz łańcuchy wykonane ze słomy czy papieru. Aby dekoracje te wyglądały ciekawiej, orzechy i szyszki malowało się złotą farbką, natomiast z wydmuszek jaj, tworzono aniołki i ptaszki. Dodatkowo bardzo często, aby rozświetlić nieco choinkę, do jej gałązek przywiązywano świeczki, które zastępowały teraźniejsze światełka LED. Ozdoby umieszczane na drzewku nie były wybierane w sposób przypadkowy. Wszystkie coś symbolizowały. Jabłka miały nawiązywać do owocu pochodzącego z rajskiego ogrodu. Dzwoneczki zawieszane na gałązkach oznaczały dobre nowiny, a figurki czy wydmuszki jaj przedstawiające aniołki symbolizowały bożą opiekę. Piękne łańcuchy miały zarówno negatywne, jak i pozytywne znaczenie. Przypominały bowiem o zniewoleniu ludzi grzechem. Jednakże były także symbolem umacniania więzi rodzinnych. Na wierzchołku choinki, zwykle umieszczano gwiazdę betlejemską, której zadaniem było wskazanie drogi zagubionym wędrowcom, szukającym drogi powrotnej do domu.

Ozdoby choinkowe umieszczane na drzewku obecnie

Obecnie nie sposób wyobrazić sobie wykonywanie ozdób własnoręcznie. Zwykle przed świętami, w każdym domu panuje zgiełk, związany z przygotowywaniem potraw i porządkami. Pochłonięci obowiązkami przedświątecznymi nie mamy czasu na pieczenie pierniczków i zawieszanie ich na gałązkach. Większość ozdób, takich jak aniołki, kokardki czy łańcuchy, można zakupić na kiermaszach bożonarodzeniowych czy też w różnego rodzaju sklepach. Pęd życia, który nas pochłania, często uniemożliwia nam okazywanie radości związanej z nadchodzącymi świętami, sprawiając, że magiczne dni zostają oplecione aurą pośpiechu i brakiem bliskości. Jeśli jednak chcemy poczuć magię Bożego Narodzenia wystarczy, że będziemy przygotowywać posiłki pomagając innym domownikom, by później móc razem z członkami rodziny cieszyć się wspólnym dekorowaniem choinki.

Mogą Cię zainteresować

Deski podłogowe do Twojego mieszkania. Podpowiadamy, jakie wybrać!

Drewniana podłoga to klasyka sama w sobie, która nigdy nie wychodzi z mody. Z jednej strony ociepla wnętrze, z drugiej dodaje mu elegancji i szlachetności. Wybierając podłogę z prawdziwego drewna...

Czytaj dalej

Jak wykorzystać przestrzeń wokół domku na działce do nauki i aktywnej zabawy

Wśród zieleni i świeżego powietrza, przestrzeń wokół domku na działce staje się doskonałym miejscem nie tylko do relaksu, ale również do nauki i aktywnej zabawy dla najmłodszych. W tym...

Czytaj dalej

10 przytulnych pomysłów na sypialnię

Teraz, bardziej niż kiedykolwiek, nie ma nic lepszego niż oderwanie się od tego wszystkiego i wycofanie się do sypialni przypominającej kokon na wysokiej jakości hibernację. Projektantom...

Czytaj dalej

Jaką podłogę wybrać, jeśli jesteś właścicielem czworonoga?

Czworonogi wnoszą do domu wiele radości, dlatego wiele im wybaczamy. Mimo to widok porysowanych podłóg czy zabrudzeń, których nie da się doczyścić, to coś, na co trudno przymknąć oko....

Czytaj dalej

Stylowe sofy i fotele z lat 60., 70. i 80. - przegląd klasycznych rozwiązań

Pasująca w ostatniej dekadzie moda na skandynawskie rozwiązania w aranżacji wnętrz powoli zaczyna mijać. Sofy do spania w tym stylu jednak są wciąż bardzo popularne. Najlepiej...

Czytaj dalej

Jakie schody wybrać do mieszkania dwupoziomowego?

Dwupiętrowe mieszkanie ma wiele zalet. Przede wszystkim w takim lokum możemy cieszyć się dużą przestrzenią oraz odrobiną prywatności. Remontując bądź urządzając je, często...

Czytaj dalej

Usuwanie śladów po przyklejanych roletach

Przymierzając się do zakupu osłon okiennych, sprawdźmy, który typ będzie nam najbardziej odpowiadał pod względem nie tylko estetycznym, ale przede wszystkim funkcjonalnym i użytkowym. Obecnie na rynku możemy...

Czytaj dalej

Moda na SPA w domu, czyli sposób na idealną przestrzeń do relaksu!

Jesteś na bieżąco z najświeższymi trendami dekoratorskimi? Jeśli tak, z pewnością wiesz, że w modzie na 2023 rok pojawiło się coś takiego jak strefa SPA w domu....

Czytaj dalej

DIY – ozdoby świąteczne do mieszkania, które przygotujesz samodzielnie

W grudniu na stoiskach w wielu sklepach pojawia się mnóstwo ozdób świątecznych, którymi można udekorować zarówno choinkę, jak i mieszkanie, na ten magiczny czas. Jednak...

Czytaj dalej

Czym się charakteryzują krzesła w stylu skandynawskim i jak wybrać odpowiednie?

Styl skandynawski pochodzi z krajów północy, w których dzień bywa bardzo krótki, a atmosferyczne warunki nieco przygnębiające. Taki stan rzeczy wymagał podjęcia konkretnych kroków,...

Czytaj dalej

Meble antyczne – sposób na wnętrze z charakterem

Meble antyczne to sposób na urokliwe wyposażenie wnętrz, które dodaje pomieszczeniom niepowtarzalnego stylu oraz charakteru. Antyki są bardzo solidne, a mijający czas wpływa pozytywnie na ich...

Czytaj dalej

Naturalne środki czyszczące – jak dbać o środowisko i porządek?

Utrzymanie mieszkania w czystości nie zawsze należy do łatwych i przyjemnych zadań. Każdego dnia dobrze jest bowiem przetrzeć kurze czy umyć podłogę. Raz na jakiś czas...

Czytaj dalej